Her geçen gün teknolojinin baş döndüren inanılmaz yükselişi hayatımızın her alanına girmeye başladı. Bu değişimde en çok dijital ödeme araçları etkilenecek gibi. Nakitsiz topluma geçmek için çaba sarf eden ülke sayısı da hızla artıyor. Türkiye yarışın ön parkurlarında mücadele ediyor.
Nakitsiz bir yaşam için ilk akla gelen, aynı zamanda başbakanı seviyesinde sürekli adından söz ettiren ülke şüphesiz ki Hindistan. Ama Hindistan yalnız değil. TechCrunch’ın haberine göre nakit kullanmayı seven ABD’de bile bu durum hızla geriliyor. Hatta Avusturya ve Almanya dışında nakit kullanımının açık ara önde olduğu ülke sayısı bile azalmakta.
Ekonomist ve yazar Kenneth Rogoff, “The Curse of Cash” adlı kitabında nakit kullanımının bizleri daha fakir yaptığını ve daha az güvenli bir ortam sunduğuna dikkat çekiyor. Durumun yaygın kullanılan her para birimi için olduğunu ifade eden Rogoff, nakit kullanımının aynı zamanda karaborsayı tetikleyen bir faktör olduğuna da değiniyor.
Dünyadaki örneklere baktığımızda, Hindistan’ın ödemelerde en çok kullanılan banknotları piyasadan çekmesi, ödemeleri mobil cihazlar üzerinden gerçekleştirmesi hatta bunu da ülkedeki her bir vatandaşın retina taramasını tamamlayarak biyometrik güvenlik sistemleriyle desteklemesi görülüyor. Hindistan’ın özellikle göz taraması çeşitli filmlere de konu olmuş ve 2014 yapımı “I Origins” filmi, reenkarnasyon ve eski hayatlarda Hindistan’ın bu çalışmasına da yer vermişti.
Nakit kullanımını azaltmak için çalışan tek ülke elbette Hindistan değil, örneğin Avrupa Merkez Bankası 2018 yılı sonuna kadar 500 Euro’luk banknotları dolaşımdan çekme kararı vermiş durumda. İsveç ve Norveç ise bunu sessiz sedasız yaptı bile. Bu ülkelerden biri yüzde 2, diğeri yüzde 3’lük nakit dolaşım oranlarına sahip.
Peki ya kişisel mahremiyet?
Nakit kullanımının tamamen ortadan kalkmasını açıkçası kimse beklemiyor. Hatta TechCrunch’taki yorumlarda bu durumun bireyler tarafından bir emniyet subabı olarak kabul edildiği de belirtilmiş. Benzer bir yaklaşımı ülkemizdeki “yastık altı para” anlayışında da görmek mümkün.
Bununla birlikte yapılan işlemlerin tümünün ilgili yasal merciler ve bankalarca takip edilmesi bir rahatsızlık oluşturmuyor da değil. Nakit kullanmaya devam edenlerin alışkanlık dışındaki en önemli geçiş yapmama sebeplerinden biri bu. Hem işlemlerin güvenliği, hem paranın bir suç aracı olmasının önüne geçmek hem de bireylerce benimsenmesi için bugün pek çok ülkenin merkez bankası Blockchain temelli sistemlere geçmek için çalışıyor.
Türkiye’de durum nasıl?
Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) düzenli olarak açıkladığı verilere göre kart kullanımı hızla yükseliyor. Bu yükselişin ardında sadece e-ticaret siteleri değil, günlük kullanımda da kartlı ödemeyi tercih etmemiz önemli bir faktör.
Restoran, sinema, akaryakıt alımı gibi sürekli kartla harcama yapılan yerler bir yana, vergi ödemelerinde de banka ya da kredi kartıyla ödeme yapılması dikkat çekici bir istatistik olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin bu alanda 2015 yılının tamamında banka kartı ile yapılan vergi ödemelerinin adedi 5 milyon 755 binken, 2016’da bu sayı 9 milyonu geçmiş durumda. Kredi kartı ile ödeme işlemi ise 26 milyondan 40 milyon adede yükselmiş durumda.
Türkiyede 2012 ile 2016 yılları arasında kullanılan POS, ATM, Kredi kartı ve kart sayısı aşağıdaki gibidir.
| Yıllar | POS Sayısı | ATM Sayısı | Kredi Kartı Sayısı | Kart Sayısı |
|
2012 |
2.134.444 | 36.334 | 54.342.148 | 91.263.042 |
|
2013 |
2.293.695 | 42.011 | 56.835.221 | 100.164.954 |
|
2014 |
2.191.382 | 45.576 | 57.005.902 | 105.513.424 |
|
2015 |
2.158.328 | 48.277 | 58.215.318 | 117.011.685 |
|
2016 |
1.746.220 | 48.421 | 58.795.476 | 117.011.685 |
Türkiyede 2012 ile 2016 yılları arası kartlı alışveriş tutarı ve yapılan işlem kartlı işlem adeti
| Yıllar | Kredi kartı toplam işlem adedi | Kredi Kartı toplam işlem tutarı |
|
2012 |
2.503.314.686 | 365.130,66 |
|
2013 |
2.705.273.533 | 427.698,30 |
|
2014 |
2.798.108.492 | 480.325,00 |
|
2015 |
3.010.498.799 | 548.837,75 |
|
2016 |
3.188.609.666 | 602.406,81 |
Türkiyede 2012 ile 2016 yılları arası e-ticaret rakamları
| Yıllar | E-ticaret tutarı |
|
2012 |
25.178,31 |
|
2013 |
34.606,04 |
|
2014 |
41.883,44 |
|
2015 |
55.389,00 |
|
2016 |
68.368,52 |
NOT: Yukarıdaki tablolarda verilen sayısal veriler nkariyer olarak bankalar arası kart merkezinden temin etmiş olduğumuz resmi ve kesin rakamladır.
Nakitsiz bir yaşam için BKM’nin ulusal bir hedef olarak ortaya koyduğu tarih ise 2023. Bu tarihe kadar Türkiye’nin nakitsiz bir yaşama entegre olması ise tüm gelişmeleri göz önüne aldığımızda gayet mümkün görünüyor.
Anahtar Kelimeler: Nakitsiz Toplum , Dijital Para , Bitcoin , Türkiye , BKM
